Tashih ve Düzelti

Tashih kelimesi TDK sözlüğüne göre düzeltme işi olarak tanımlanmaktadır. Tashih; düzeltmek, doğrultmak olarak tanımlanmış ve Sait Faik Abasıyanık‘ın şu cümleleri örnek olarak verilmiştir: “Yüzünü, hâl ve tavırlarını aynadan bakarak tashih etmeye çalışırdı.” Ayrıca tashih kelimesi için aynı kaynakta, basılmakta olan bir eserin provaları üzerinde özel düzeltme işaretleriyle yanlışların gösterildiği de vurgulanmaktadır.

Genel olarak tashih; düzeltme ve düzelti anlamına gelmektedir. Tashih kelimesi yazın dünyasında (gazete, dergi vb.) çokça kullanılan bir terimdir. Tashih için, yazım dünyasının kalite kontrol yöntemi de denilebilir.

Açık kaynaklarda tashih; bir metnin yazılı anlatımında bulunan eksikliklerin onarılması, redakte edilmesi, revize edilmesi, kısaca metnin uygun bir dil yapısına getirilmesi, tonlama, stil gibi yardımcı etkilerin yerli yerinde ve yeterince kullanılmasının sağlanmasıdır.

Yayıncılıkta Tashih/Düzelti

Düzelti terimi tek başına kullanıldığında, genel olarak dizgi düzeltisi ya da prova okuması anlamına gelir. Öte yandan matbaacılıkta renk ve baskı özelliklerini düzeltme işlemi de renk düzeltisi olarak adlandırılır.

Yayıncılıkta redaksiyon işleminin hatalı olarak düzelti olarak adlandırıldığı olur. Redaksiyon, dizgi ya da genel ifadesiyle üretim öncesi ve esas olarak içerikle ilgili yapılırken, düzelti, dizgiden sonra baskı öncesi aşamada ve esasen biçimsel hataların düzeltilmesidir. Bu işbölümünde gramer hataları redaktör (metin editörü) tarafından, sayfa düzeni ve yazım hataları ise düzeltmen (musahhih) tarafından düzeltilir. Karışıklık kısmen bu iki işlemin ortak bir malzeme kullanmaları, iş tanımlarının ve sınırlarının her zaman çok net olmaması, bazı kuruluşlarda aynı kişilerce üstlenilmeleri ve modern düzelti yazılımlarının gramer hatalarını da kısmen düzeltmesi gibi nedenlerden kaynaklanır.

Mesleki Standartlar ve Türkiye’de Durum

Dizgi düzeltisi, profesyonel bir düzeltmen tarafından, dilin standart yazım kılavuzu ve ek olarak yayın kuruluşunun kendi biçimsel kuralları uyarınca yapılmalı ve hatalar ISO 5776 gibi standart düzeltme işaretleriyle işaretlenmelidir. Ancak bu uluslararası sektörel standartlara Türkiye’de öteden beri uyulmamaktadır. Masaüstü yayıncılık, ofset baskı ve kişisel bilgisayar teknolojilerinin hızla hakim olduğu dönemde mesleki bilgi ve uzmanlığın iyice zayıflaması da bu durumu pekiştirmiştir.